Κριθάρι και μείωση της χοληστερίνης.
γράφει η Εύη Αντωνοπούλου
Mία σύντομη ιστορική αναδιήγηση
H σχέση του ανθρώπου με το κριθάρι πάει πολύ πολύ πίσω! Το κριθάρι (Hordeum vulgare L.) είναι ένα είδος δημητριακού και αποτελεί ένα από τα πρώτα καλλιεργούμενα φυτά στην πάροδο της ιστορίας. Υπάρχουν αξιοσημείωτα ιστορικά και αρχαιολογικά ευρήματα που αποδεικνύουν το πρωταγωνιστικό ρόλο του κριθαριού στη διατροφή του ανθρώπου κατά την αρχαιότητα αλλά και τη συμβολή του στην επιβίωση και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Μελετώντας την ιστορία των πολιτισμών που καλλιεργούσαν κριθάρι υπήρχαν πάντα αναφορές που συνέδεαν αυτό το δημητριακό με άριστη υγεία και ευημερία, όπως επίσης και με αυξημένη μυϊκή αντοχή, δύναμη και σθένος.
Πρόσφατες αρχαιολογικές μελέτες ισχυρίζονται ότι οι Ρωμαίοι μονομάχοι κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες κριθαριού για μυϊκή δύναμη. Σύγχρονες περιγραφές αναφέρονται στους μονομάχους ως «Hordearii» (Barley men, κριθάρι τρώγοντες).
Η κατανάλωση του κριθαριού ήταν ευρέως διαδεδομένη στην Αρχαία Ελλάδα. Αυτό το δημητριακό αποτελούσε ίσως το σημαντικότερο συστατικό της αρχαιοελληνικής κουζίνας και κατείχε πάντα προνομιακή θέση στο τραπέζι των προγόνων μας είτε με τη μορφή παξιμαδιών, είτε με τη μορφή χυλού, είτε καβούρδιζαν τον σπόρο και φτιάχνανε αλεύρι. Ο Ιπποκράτης, ο γνωστός πατέρας της Ιατρικής, στο σύγγραμμά του Περί Διαίτης Οξέων Νοσημάτων σύστηνε την κατανάλωση κριθαριού για τη θεραπεία πολλών ασθενειών.
H σπουδαιότητα του κριθαριού στον αρχαίο κόσμο φαίνεται από την απεικόνιση του φυτού σε νομίσματα της εποχής .
Εικόνα 1. Στάχεις κριθής αρχαίου νομίσματος
Συνεπώς θα μπορούσαμε να πούμε ότι το κριθάρι επιλέχθηκε και καλλιεργήθηκε από τον άνθρωπο για την εξασφάλιση της διατροφής του και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιβίωση του, στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού και στη δημιουργία των πρώτων κοινωνιών. Καθώς όμως άλλα δημητριακά άρχισαν να εδραιώνονται (όπως το ρύζι, το σιτάρι, η βρώμη κτλ) η καλλιέργεια του κριθαριού άρχιζε να φθίνει και να εκλείπει. Μάλιστα συνδέθηκε με τις χαμηλές κοινωνικές τάξεις και χαρακτηρίστηκε και ως το ψωμί των φτωχών.
Ωστόσο σήμερα, υπάρχει ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον για αυτό το πολύτιμο δημητριακό από τους λάτρεις της υγιεινής διατροφής αλλά και από την επιστημονική κοινότητα καθώς αμέτρητες έρευνες αποκαλύπτουν συνεχώς τα ξεχασμένα πολλαπλά ευεργετικά του οφέλη στην υγεία. Ένα άδικα ξεχασμένο δημητριακό που αξίζει να το εντάξουμε στη διατροφή μας. Mία γνώση που ξεχάσθηκε και καλούμαστε να ξαναθυμηθούμε!
Διατροφικά οφέλη
- Το κριθάρι συμβάλει στη μείωση τη χοληστερίνης.
Το κριθάρι είναι πλούσιο σε διαλυτές και αδιάλυτες φυτικές ίνες με πιο σημαντικό εκπρόσωπο τις διαλυτές β-γλυκάνες. Πολυάριθμες επιστημονικές έρευνες και κλινικές μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι β-γλυκάνες του κριθαριού βοηθούν στη μείωση της LDL και της ολικής χοληστερόλης στο αίμα.
Συγκεκριμένα η πρώτη μετα-ανάλυση 11 τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών που εξέτασε την υποχοληστερολαιμική επίδραση των β-γλυκάνων του κριθαριού σε ασθενείς με διαφορετικό διατροφικό προφίλ κατέληξε το συμπέρασμα ότι η κατανάλωση κριθαριού συμβάλει σημαντικά στη μείωση της LDL και της ολικής χοληστερόλης. Επίσης προτείνει ότι η αυξημένη κατανάλωση προϊόντων κριθαριού θα έπρεπε να υιοθετηθεί ως μία διατροφική προσέγγιση για τη μείωση της χοληστερίνης. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο διεθνές περιοδικό The European Journal of Clinical Nutrition (AbuMweis et al. 2010).
Μάλιστα μία ακόμα έρευνα (Jekins et al. 2005) σύγκρινε την επίδραση υποχοληστερολαιμικών τροφίμων, μεταξύ των οποίων και το κριθάρι, με την επίδραση των στατινών (ομάδα φαρμάκων για μείωση της χοληστερίνης στο αίμα) σε ασθενείς με αυξημένη χοληστερίνη. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε σημαντική διαφορά στα επίπεδα μείωσης της χοληστερόλης ανάμεσα στις δύο θεραπείες. Επίσης προτείνει ότι η κατανάλωση κριθαριού ίσως αποτελεί μια καλή επιλογή για μείωση της LDL-χοληστερόλης σε ασθενείς με καρδιαγγειακές παθήσεις.
Ο υποχοληστερολαιμικός μηχανισμός δράσης των β-γλυκανών του κριθαριού δεν είναι με ακρίβεια γνωστός. Μία υπόθεση είναι ότι οι β-γλυκάνες αυξάνουν το ιξώδες του εντερικού περιεχομένου και το πάχος του λεπτού εντέρου με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται και αναστέλλεται η απορρόφηση των λιπιδίων και της χοληστερόλης στο αίμα. Μία άλλη άποψη είναι ότι οι β-γλυκάνες συνδέονται με τα οξέα της χολής στο έντερο και τα ωθούν να αποβληθούν μέσω της εντερικής εκκένωσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η συγκέντρωσή των χολικών αλάτων στην εντεροηπατική κυκλοφορία και έτσι ενεργοποιείται ο μηχανισμός σύνθεσής τους στο ήπαρ από την χοληστερόλη. Επομένως, η χοληστερόλη στο αίμα μειώνεται και δεν χρησιμοποιείται για την παραγωγή των λιποπρωτεϊνών (π.χ. LDL χοληστερόλη).
Συμπερασματικά, σύμφωνα πάντα με τα αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών και τους αμερικάνικους και ευρωπαϊκούς οργανισμούς υγείας και τροφίμων (FDA και EFSA), η ένταξη του κριθαριού σε ένα ισορροπημένο και υγιεινό διαιτολόγιο συμβάλλει στη διατήρηση της χοληστερόλης σε φυσιολογικά επίπεδα αλλά και στη μείωσή της σε ασθενείς με αυξημένα επίπεδα.
(Beahall et al. 2004, Newman et al. 1989b, Newman et al. 1989a, McIntosh et al. 1991, Shimizu et al. 2008, Yang et al. 2003, Delaney at al. 2003, Kalra and Jood, 2000, Kahlon et al. 1993, McIntosh et al. 1995, Fadel et al. 1987).
2. Κριθάρι και προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις
Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι η μειωμένη χοληστερόλη στο αίμα συνδέεται με μικρότερο ρίσκο καρδιαγγειακών παθήσεων. O Rimm και οι συνεργάτες του (1996) διεκπεραίωσαν μια έρευνα με πάνω από 50000 επαγγελματίες υγείας η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει αντίστροφη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης φυτικών ινών και του εμφράγματος του μυοκαρδίου. Επίσης μία άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής κατέληξε ότι η κατανάλωση φυτικών ινών κριθαριού είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της LDL και της ολικής χοληστερόλης και κατά συνέπεια και μειωμένο ρίσκο καρδιαγγειακών παθήσεων (Behall et al. 2004)
(Pins and Kaur 2006, Grundy & Denke 1990, Ikegamy et al. 1996, Shimizu et al. 2007).
3. Κριθάρι και η συμβολή του στην πρόληψη του διαβήτη
Είναι πλέον αποδεκτό ότι η παρατεταμένη κατανάλωση αποφλοιωμένων δημητριακών τα οποία στερούνται φυτικών ινών (π.χ. λευκό ρύζι και λευκά μακαρόνια) συνδέεται με την ανάπτυξη διαβήτη σε ευάλωτους γενότυπους.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα της μεταγευματικής γλυκόζης στο αίμα σε διαβητικούς ασθενείς μετά την κατανάλωση κριθαριού είναι πολύ πιο χαμηλά συγκριτικάμε την κατανάλωση ρυζιού (Baik & Ullrich 2008).
Η προστατευτική δράση του κριθαριού έναντι στο διαβήτη οφείλεται στις φυτικές ίνες που περιέχει και συγκεκριμένα στις β-γλυκάνες. Ένα διαιτολόγιο πλούσιο σε β-γλυκάνες, μπορεί να βοηθήσει στη σταθεροποίηση της γλυκόζης του αίματος και της ινσουλίνης. Οι β-γλυκάνες φαίνεται να επιβραδύνουν την απορρόφηση των υδατανθράκων στο έντερο, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα της μεταγευματικής γλυκόζης, και προκαλώντας μείωση των αναγκών σε ινσουλίνη. Συνεπώς, τα δημητριακά που περιέχουν β-γλυκάνες, όπως το κριθάρι, μπορεί να είναι μια καλή επιλογή για άτομα που πάσχουν από διαβήτη τύπου 2.
(Baik & Ullrich 2008, Behall et al. 2006, Pins and Kaur 2006, Jekins et al 1998).
4. Κριθάρι και καλή λειτουργία του εντέρου
Το κριθάρι έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε αδιάλυτες φυτικές ίνες. Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες έχουν την ικανότητα να απορροφούν πολύ νερό, αυξάνουν έτσι τον όγκο των κοπράνων και διευκολύνουν την αποβολή τους. Η κατανάλωση φυτικών ινών συμβάλλει στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.
5. Κριθάρι και διατήρηση του φυσιολογικού βάρους
Η υψηλή περιεκτικότητα του κριθαριού σε φυτικές ίνες βοηθάει στον καλύτερο έλεγχο της όρεξης, προκαλώντας πρόωρο αίσθημα κορεσμού μεγάλης διάρκειας και έχει ως αποτέλεσμα τον καλύτερο έλεγχο του βάρους και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας.
6. Βιταμίνες και μέταλλα
Το κριθάρι είναι πλούσια πηγή βιταμινών του συμπλέγματος B, φολικού οξέος, σιδήρου, σεληνίου, καλίου, μαγνησίου, φωσφόρου, χαλκού και μαγγανίου.
Αγρόκτημα Αντωνόπουλου: Καλλιέργεια Τοπικών Γηγενών Ποικιλιών Κριθαριού με Αντιοξειδωτική Δράση
Στο Αγρόκτημα Αντωνόπουλου, η παράδοση και η καινοτομία συναντιούνται για να προσφέρουν εξαιρετικής ποιότητας παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες κριθαριού που αντλούν την καταγωγή τους από την αρχαιότητα. Η αγροτική πρακτική του αγροκτήματος αφορά την προστασία και διάσωση μοναδικών ποικιλιών που έχουν πλούσια ιστορία και εξαιρετικά θρεπτικά χαρακτηριστικά. Στο αγρόκτημα καλλιεργούνται δύο ποικιλίες κριθαριού.
1. Αχίλλειος Κριθή: Το Αλογοκρίθαρο Διλόφου
Μία από τις πιο σημαντικές ποικιλίες του Αγροκτήματος Αντωνόπουλου είναι το Αλογοκρίθαρο Διλόφου, γνωστό και ως Αχίλλειος Κριθή (ΑCHILIOS KRITHI). Πρόκειται για μία εξάσειρη ποικιλία κριθαριού που είναι κατοχυρωμένη στον Εθνικό και Ευρωπαϊκό Κατάλογο Σιτηρών, με το Αγρόκτημα Αντωνόπουλου να είναι ο μοναδικός επίσημος διατηρητής της.
Η Αχίλλειος Κριθή έχει μελετηθεί από πολλούς πανεπιστημιακούς φορείς στην Ελλάδα, οι οποίοι έχουν αναδείξει την εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητά της σε αντιοξειδωτικά και φαινόλες, δύο ουσίες που συμβάλλουν στην προστασία του οργανισμού από τον καρκίνο και έχουν αντιφλεγμονώση και καρδιοπροστατευτική δράση. Έτσι, η Αχίλλειος Κριθή δεν είναι μόνο μια υγιεινή επιλογή για τη διατροφή μας, αλλά και μία φυσική προστασία για τον οργανισμό μας.
Ανάλυση του Πανεπιστημίου Πατρών& Έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Πατρών και Ινστιτούτου Βιοιατρικών ερευνών για την επίδραση των δημητριακών του αγροκτήματος πάνω σε καρκινικά κύτταρα
2. ΠΤΙΣΑΝΗ: Το Γυμνοκρίθαρο Διλόφου
Μία άλλη εξαιρετική ποικιλία που καλλιεργείται στο Αγρόκτημα Αντωνόπουλου είναι το Γυμνοκρίθαρο Διλόφου, γνωστό και ως Ασπροκρίθαρο ή Λευκοκρίθαρο Διλόφου. Αυτή η δίσειρη ποικιλία κριθαριού ονομάζεται PTISANI (ΠΤΙΣΑΝΗ) και είναι κατοχυρωμένη στον Εθνικό και Ευρωπαϊκό Κατάλογο Σιτηρών μετά από πολύχρονο αγώνα, με το Αγρόκτημα Αντωνόπουλου να είναι ο μοναδικός επίσημος διατηρητής της.
Η Πτισάνη έχει μελετηθεί επίσης από πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Ελλάδα όπου έχει αναδειχθεί η πλούσια περιεκτικότητά της σε αντιοξειδωτικά και φαινόλες. Είναι υψηλή πηγή φυτικών ινών, μετάλλων, βιταμινών και άλλων θρεπτικών συστατικών που βοηθούν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και στη βελτίωση της πέψης. Ειδικά για όσους αναζητούν μια διατροφή πιο υγιεινή και ισχυρή σε θρεπτικά συστατικά, η Πτισάνη προσφέρει μία πολύτιμη και ευεργετική λύση.
Πώς μπορώ να καταναλώσω το σπόρο κριθαριού;
1. Πτισάνη ως Αντικατάστατο Ρυζιού
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος να εντάξεις την πτισάνη στη διατροφή σου είναι σαν αντικατάστατο του ρυζιού. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι να βράσεις τους σπόρους της πτισάνης σε νερό για περίπου 50 λεπτά. Στη συνέχεια, μπορείς να τους χρησιμοποιήσεις σαν ρύζι για συνοδευτικά πιάτα ή ακόμα και σε σαλάτες, δίνοντάς τους μία μοναδική υφή και γεύση. Μια εξαιρετική επιλογή για πιο υγιεινές συνταγές! Μπορείς επίσης να το καταναλώσεις κοκκινιστό ή σε συνδυασμό με λαχανικά.
2. Πτισάνη σε Σούπες
Η πτισάνη είναι επίσης ιδανική για να την προσθέσεις σε σούπες, καθώς απορροφά γεύσεις και προσφέρει μια μοναδική υφή.
3. Ρόφημα Κριθαρόζουμο
Αν ψάχνεις για ένα αναζωογονητικό ρόφημα, τότε το κριθαρόζουμο είναι μια εξαιρετική επιλογή. Το ρόφημα αυτό προτάθηκε από τον Ιπποκράτη και έχει καταπληκτικές ευεργετικές ιδιότητες. Θα σε γεμίσει ενέργεια και ευεξία, προσφέροντας όλα τα θρεπτικά συστατικά της πτισάνης σε ένα ποτήρι. (Δες τη συνταγή για κριθαρόζουμο εδώ).
4. Πρωινό Ευεξίας με Πτισάνη
Ξεκίνα την ημέρα σου με έναν δυνατό και υγιεινό πρωινό συνδυασμό: Πρωινό Ευεξίας με Πτισάνη. Προετοιμάστε το πρωινό σας με πτισάνη και συνδυάστε το με φρούτα, ξηρούς καρπούς ή μέλι για ενέργεια που διαρκεί όλη την ημέρα. (Ανακάλυψε τη συνταγή εδώ).
5. Νιφάδες Πτισάνης: Το Ιδανικό Συστατικό για Γάλα, Γιαούρτι ή Smoothies
Οι νιφάδες πτισάνης μπορούν να ενταχθούν σε πολλές συνταγές. Μπορείς να τις προσθέσεις στο γάλα, το γιαούρτι ή να τις χρησιμοποιήσεις σε smoothies για να προσφέρεις θρεπτικά συστατικά και να ενισχύσεις την υφή του ροφήματος. Μια υπέροχη ιδέα είναι να φτιάξεις και ενεργειακές μπάρες με νιφάδες πτισάνης, που θα σου προσφέρουν ενέργεια και απόλαυση. (Δες τη συνταγή εδώ).
6. Σαλάτες με Πτισάνη
Αν αγαπάς τις σαλάτες, δοκίμασε να προσθέσεις πτισάνη για μία πιο χορταστική και θρεπτική εκδοχή. Η πτισάνη συνδυάζεται υπέροχα με φρέσκα λαχανικά και μπορεί να δημιουργήσει μια ισχυρή βάση για μια μεσογειακή σαλάτα. (Δες τη συνταγή για μεσογειακή σαλάτα με πτισάνη εδώ).
7. Αλεύρι Πτισάνης: Ιδανικό για Μπισκότα, Κριτσίνια και Κέικ
Μην ξεχνάς και το αλεύρι πτισάνης! Είναι το ιδανικό συστατικό για να παρασκευάσεις σπιτικά κριτσινάκια, παξιμάδια, μπισκότα και ψωμί. Έτσι, μπορείς να απολαύσεις τα γλυκά και αλμυρά σνακ σου με υδατάνθρακες και περισσότερα θρεπτικά συστατικά. Τα αποτελέσματα θα σε ενθουσιάσουν!
Βρείτε όλα τα προϊόντα ΠΤΙΣΑΝΗΣ και ΚΡΙΘΑΡΙΟΥ του αγροκτήματος παρακάτω.
Εύη Αντωνοπούλου
Γεωπόνος-Επιστήμων Τροφίμων
ΜSc Κλινική Διαιτολογία-Διατροφολογία
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
AbuMweis, S. S., Jew, S., & Ames, N. P. (2010). β-glucan from barley and its lipid-lowering capacity: a meta-analysis of randomized, controlled trials. European journal of clinical nutrition, 64(12), 1472-1480.
Baik, B. K., & Ullrich, S. E. (2008). Barley for food: characteristics, improvement, and renewed interest. Journal of cereal science, 48(2), 233-242.
Behall, K. M., Scholfield, D. J., & Hallfrisch, J. (2004). Lipids significantly reduced by diets containing barley in moderately hypercholesterolemic men. Journal of the American College of Nutrition, 23(1), 55-62.
Behall, K. M., Scholfield, D. J., Hallfrisch, J. G., & Liljeberg-Elmståhl, H. G. (2006). Consumption of both resistant starch and β-glucan improves postprandial plasma glucose and insulin in women. Diabetes care, 29(5), 976-981.
Behall, K. M., Scholfield, D. J., Yuhaniak, I., & Canary, J. (1989). Diets containing high amylose vs amylopectin starch: effects on metabolic variables in human subjects. The American journal of clinical nutrition, 49(2), 337-344.
Delaney, B., Nicolosi, R. J., Wilson, T. A., Carlson, T., Frazer, S., Zheng, G. H., … & Knutson, N. (2003). β-Glucan fractions from barley and oats are similarly antiatherogenic in hypercholesterolemic Syrian golden hamsters. The Journal of nutrition, 133(2), 468-475.
Fadel, J. G., Newman, R. K., Newman, C. W., & Barnes, A. E. (1987). Hypocholesterolemic effects of beta-glucans in different barley diets fed to broiler chicks. Nutrition reports international, 35(5), 1049-1058.
Grundy, S. M., & Denke, M. A. (1990). Dietary influences on serum lipids and lipoproteins. Journal of lipid research, 31(7), 1149-1172.
Ikegami, S., Tomita, M., Honda, S., Yamaguchi, M., Mizukawa, R., Suzuki, Y., … & Kobayashi, S. (1996). Effect of boiled barley-rice-feeding in hypercholesterolemic and normolipemic subjects. Plant foods for human nutrition, 49(4), 317-328.
Jenkins, D. J., Kendall, C. W., Marchie, A., Faulkner, D. A., Wong, J. M., de Souza, R., … & Lapsley, K. G. (2005). Direct comparison of a dietary portfolio of cholesterol-lowering foods with a statin in hypercholesterolemic participants. The American journal of clinical nutrition, 81(2), 380-387.
Jenkins, D. J., Wolever, T. M., Leeds, A. R., Gassull, M. A., Haisman, P., Dilawari, J., … & Alberti, K. G. (1978). Dietary fibres, fibre analogues, and glucose tolerance: importance of viscosity. Br Med J, 1(6124), 1392-1394.
Kalra, S., & Jood, S. (2000). Effect of dietary barley β-glucan on cholesterol and lipoprotein fractions in rat. J Kahlon, T. S., Chow, F. I., Knuckles, B. E., & Chiu, M. M. (1993). Cholesterol-lowering effects in hamsters of β-glucan-enriched barley fraction, dehulle whole barley; rice bran, and oat bran and their combinations. Cereal chemistry, 70(4), 435-440. ournal of Cereal Science, 31(2)
Longo, U. G., Spiezia, F., Maffulli, N., & Denaro, V. (2008). The best athletes in ancient Rome were vegetarian!. Journal of Sports Science and Medicine, 7(4), 565-565
McIntosh, G. H., Newman, R. K., & Newman, C. W. (1995). Barley foods and their influence on cholesterol metabolism. In Plants in human nutrition (Vol. 77, pp. 89-108). Karger Publishers., 141-145.
McIntosh, G. H., Whyte, J., McArthur, R., & Nestel, P. J. (1991). Barley and wheat foods: influence on plasma cholesterol concentrations in hypercholesterolemic men. The American journal of clinical nutrition, 53(5), 1205-1209.
Newman, R. K., Lewis, S. E., Newman, C. W., Boik, R. J., & Ramage, R. T. (1989a). Hypocholesterolemic effect of barley foods on healthy men. Nutrition reports international (USA).
Newman, R. K., Newman, C. W., & Graham, H. (1989b). The hypocholesterolemic function of barley beta-glucans. Cereal foods world (USA).
Pins, J. J., & Kaur, H. (2006). A review of the effects of barley beta-glucan on cardiovascular and diabetic risk. Cereal Foods World, 51(1), 8.
Rimm, E. B., Ascherio, A., Giovannucci, E., Spiegelman, D., Stampfer, M. J., & Willett, W. C. (1996). Vegetable, fruit, and cereal fiber intake and risk of coronary heart disease among men. Jama, 275(6), 447-451.
Shimizu, C., Kihara, M., Aoe, S., Araki, S., Ito, K., Hayashi, K., … & Ikegami, S. (2007). Effect of high β-glucan barley on serum cholesterol concentrations and visceral fat area in Japanese men—a randomized, double-blinded, placebo-controlled trial. Plant foods for human nutrition, 63(1), 21-25.
Yang, J. L., Kim, Y. H., Lee, H. S., Lee, M. S., & Moon, Y. K. (2003). Barley β-glucan lowers serum cholesterol based on the up-regulation of cholesterol 7α-hydroxylase activity and mRNA abundance in cholesterol-fed rats. Journal of nutritional science and vitaminology, 49(6), 381-387.
Ηλεκτρονικές πηγές:
https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2011.2470
https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/CFRSearch.cfm?fr=101.77